Παππούδες… δυο φορές γονείς

Της Έλενας Νταβλαμάνου*

«Μπορούσα να κάνω τη γιαγιά μου να εκστασιάζεται από ευτυχία μόνο...

και μόνο επειδή πεινούσα!» αναφέρει ο Γάλλος φιλόσοφος Jean-Paul Sartre.

Στην ελληνική κοινωνία, ο παππούς και η γιαγιά ήταν ανέκαθεν αναπόσπαστο κομμάτι της οικογένειας. Ο ρόλος τους έχει αλλάξει αρκετά με τα χρόνια. Οι γρήγοροι ρυθμοί της ζωής και η πολύωρη απασχόληση, έστρεψαν όλο και περισσότερους γονείς να στηρίζονται στη βοήθειά των παππούδων για τη φροντίδα των παιδιών τους. Ο ρόλος τους έχει αποκτήσει ξανά μεγαλύτερη αξία.

Η σχέση των παππούδων με τα εγγόνια τους είναι αναμφισβήτητα μοναδική! Η αγάπη τους για τα παιδιά είναι πραγματικά ανεξάντλητη και αναντικατάστατη. Ο ψυχολόγος και οικογενειακός σύμβουλος Rogge, αναφέρει πως τα παιδιά έχουν ανάγκη τους παππούδες, σχεδόν όσο και τους γονείς τους.

Τα περισσότερα παιδιά απολαμβάνουν τις στιγμές που περνούν με τον παππού και τη γιαγιά! Απολαμβάνουν την ανεκτικότητα και τη λιγότερο αυστηρή στάση τους, τα παιχνίδια και τα χατίρια που τους κάνουν, τις λιχουδιές που δε δίνονται με μέτρο, τις ιστορίες που τους κάνουν να κρέμονται από τα χείλη τους, τα χαλαρά ωράρια ύπνου, την αγάπη τους. Οι παππούδες συνήθως προσφέρουν μεγαλύτερη αποδοχή, υποστήριξη, κατανόηση και λιγότερη πειθαρχεία στα παιδιά. Έτσι, η σχέση τους με τα εγγόνια τείνει να είναι πιο χαλαρή και γενναιόδωρη. Μερικές φορές, η παρουσία τους είναι από μόνη της σημαντική. Μπορεί να λειτουργήσουν ως μοχλός σταθερότητας και ηρεμίας τόσο για τα εγγόνια όσο και για τους γονείς. Ο παππούς και η γιαγιά επιτρέπουν στον εαυτό τους να εκφράζει ελευθέρα τα συναισθήματα της αγάπης τους. Συχνά, γίνονται γέφυρα συμβιβασμού και «πυροσβέστες» συγκρούσεων μέσα στην οικογένεια. Έχουν επίσης περισσότερο χρόνο να διηγούνται ιστορίες από το παρελθόν, πράγμα που μπορεί να βοηθήσει τα παιδιά να δημιουργήσουν μια αίσθηση της οικογενειακής τους ταυτότητας και παράδοσης.

Ο ρόλος των παππούδων βέβαια είναι διαφορετικός από αυτόν των γονιών. Μπορεί να επηρεάσει αρνητικά η εμπλοκή τους τη διαπαιδαγώγηση των παιδιών; Αρκετά συχνά οι γονείς αναρωτιούνται αν τα παιδιά μπερδεύονται από τη διαφορετική στάση των παππούδων απέναντι στα εγγόνια τους. Τα παιδιά όμως γνωρίζουν πολύ καλά ότι η σχέση τους με τους γονείς είναι διαφορετική από τη σχέση με τους παππούδες. Συγκρίνουν και αξιολογούν αυτές τις διαφορές.

Όπως όλες οι σχέσεις, έτσι και η συγκεκριμένη σχέση θέλει δουλειά για να πετύχει και να διατηρηθεί η σωστή ισορροπία. Οι παππούδες έχουν σίγουρα πολλά να προσφέρουν στα εγγόνια τους, αλλά αυτό προϋποθέτει ότι όλα τα μέλη της οικογένειας πρέπει να ακολουθούν κάποιους αυτονόητους κανόνες. Η γιαγιά και ο παππούς μπορεί να αντιδρούν συχνά πιο ήρεμα, πιο σοφά, βασιζόμενοι στην πείρα που έχουν, αλλά δεν θα πρέπει να ασκούν έντονη κριτική ή να ελέγχουν. Οι γονείς χρειάζονται υποστήριξη και όχι ανθρώπους που επεμβαίνουν χωρίς να τους το ζητήσουν. Από την πλευρά των γονιών, αρκετά συχνά συμβαίνει κάτι αντιφατικό. Από τη μια τους ζητούν να εκτελούν χρέη μπειμπισίτερ, και από την άλλη προσπαθούν να επιβάλλουν στη γιαγιά και στον παππού τις απόψεις τους για την ανατροφή των παιδιών. Αυτή η απαίτηση όμως είναι κάπως υπερβολική δεδομένου ότι οι παππούδες έχουν τη δική τους σχέση με τα εγγόνια τους.

Όταν οι γονείς εμπιστεύονται τα παιδιά τους στους παππούδες, αναθέτουν ταυτόχρονα και την ευθύνη σε αυτούς. Επομένως, δεν έχει πολύ νόημα να θέλουν να τους αλλάξουν. Το σημαντικό είναι να έχουν εμπιστοσύνη στα παιδιά τους. Τα παιδιά μπορούν να δουν τις διαφορές, να ζυγίσουν τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα, και είναι σε θέση να αξιολογήσουν και να κατανοήσουν τους διαφορετικούς τρόπους ανατροφής. Τέλος, οι παππούδες δεν αντικαθιστούν τη σχέση των γονιών με τα παιδιά, αλλά τη συμπληρώνουν και τη διευρύνουν. Όταν οι γονείς και οι παππούδες συνεργάζονται αρμονικά και κρατούν μια ισορροπία μεταξύ επαφής και απόστασης, εμπλουτίζεται και ο ψυχικός κόσμος των παιδιών, αλλά και οι γονείς διευκολύνονται που ξέρουν ότι οι παππούδες θα τους βοηθήσουν αν χρειαστεί! Είναι σημαντικό το παιδί να βλέπει κοινή γραμμή από τις δύο πλευρές και να παίρνει ξεκάθαρα μηνύματα.

Όταν η σχέση των γονέων με τους παππούδες δεν είναι η καλύτερη, δεν θα πρέπει σε καμία περίπτωση αυτό να μπει εμπόδιο στη σχέση τους με τα εγγόνια. Τα παιδιά δεν πρέπει να στερούνται κανέναν από τους τέσσερις παππούδες, εφόσον είναι πρακτικά δυνατό (π.χ. είναι στη ζωή και ζουν στην ίδια πόλη) για κανένα λόγο. Πρέπει να γίνονται προσπάθειες από τους γονείς ώστε να μην εκφράζουν έντονα την αρνητική διάθεση για τους παππούδες και να σέβονται το γεγονός ότι το παιδί μπορεί να τους λατρεύει. Είναι προτιμότερο το παιδί να μένει αμέτοχο στις εντάσεις και να περνά χρόνο μαζί τους.

Το να έχει ένα παιδί παππού ή γιαγιά ζει μία εμπειρία μοναδική και ασύγκριτη! Το ίδιο οφείλει να σέβεται και να συμπεριφέρεται με ευγένεια στους παππούδες του, να τους δείχνει έμπρακτα την αγάπη του και να δικαιολογεί πιθανά λάθη η παραλείψεις. Πρέπει να εκτιμά κάθε είδους προσφορά, συναισθηματική ή υλική, και να μην τους θεωρεί «δεδομένους» καθώς η υγεία τους και οι αντοχές τους αρκετές φορές δεν τους επιτρέπουν να συμμετέχουν στο βαθμό που θα επιθυμούσαν.

Από την άλλη, το να είναι κανείς παππούς και γιαγιά είναι μια εμπειρία που χαρίζει ευτυχία, πληρότητα και νόημα στη ζωή. Ακόμα και αν υπάρχουν καυγάδες ανάμεσα στους γονείς και τους παππούδες, αν η σχέση έχει γερές βάσεις και βασίζεται στον αμοιβαίο σεβασμό και στην εκτίμηση, η αγάπη θα αντέξει τις τριβές και τις συγκρούσεις και ο καθένας θα απολαύσει από τη δική του πλευρά και ρόλο την ανθρώπινη σχέση που δημιουργείται και αναπτύσσεται! Η βοήθεια τους είναι προαιρετική και όχι υποχρεωτική για αυτό η προσφορά τους πρέπει να αναγνωρίζεται λέγοντάς τους συχνά «γιαγιά και παππού σας ευχαριστώ!».

Η Έλενα Νταβλαμάνου είναι Εκπαιδευτικός στο Δημοτικό Σχολείο «Saint Joseph» και  Συγγραφέας.