Γονείς – φίλοι: Κρατώντας λεπτές ισορροπίες...

Της Έλενας Νταβλαμάνου*

Ο ρόλος του γονέα είναι πιο δύσκολος από ό,τι μπορεί...

να φανταστεί ένας άνθρωπος και ίσως ο πιο δύσκολος που θα κληθεί να λάβει ποτέ στη ζωή του. Η διαπαιδαγώγηση και η διαμόρφωση του χαρακτήρα ενός παιδιού είναι αρκετά σοβαρή αλλά και πολύπλοκη υπόθεση. Κυρίως είναι κάτι για το οποίο δεν υπάρχουν πρότυπα ν' ακολουθήσουν οι γονείς, ούτε κάποιες ρητές συμβουλές να εφαρμόσουν. Για τον κάθε γονιό η στάση που θα ακολουθήσει για να διαπαιδαγωγήσει όσο το δυνατόν καλύτερα τα παιδιά του, εξαρτάται από τις ηθικές αρχές με τις όποιες έχει μεγαλώσει, από τις ιδιαιτερότητες του χαρακτήρα του και η στάση αυτή πρέπει να ελίσσεται και να εναλλάσσεται ανάλογα με την προσωπικότητα του κάθε παιδιού καθώς και με τις ανάγκες της ηλικίας του.

Δεν υπάρχουν συνταγές και μαγικές λύσεις για τους γονείς, προκειμένου να έχουν πάντα τα επιθυμητά αποτελέσματα στη διαπαιδαγώγηση των παιδιών τους. Πολλοί γονείς, ιδιαίτερα εκείνοι που προέρχονται από αυστηρές οικογένειες, προσπαθούν να είναι πιο χαλαροί με την ανατροφή των παιδιών τους και επιδιώκουν τα παιδιά τους να τους αντιμετωπίζουν σαν φίλους. Σε αρκετές περιπτώσεις, επειδή φοβούνται ότι δεν θα είναι αρεστοί στα παιδιά τους, αποφεύγουν να τους επιβάλλουν όρια και κανόνες πειθαρχίας. Φτάνουν στο άλλο άκρο και συνεχώς υποχωρούν μπροστά στις απαιτήσεις τους. Με αυτόν τον τρόπο θεωρούν ότι κερδίζουν τη «φιλία» των παιδιών τους και πιστεύουν ότι, καθώς αυτά μεγαλώνουν, θα μοιράζονται μαζί τους τα πάντα.

Στην πραγματικότητα όμως, αυτό που χρειάζονται τα παιδιά είναι γονείς που συμπεριφέρονται ως γονείς και όχι ως «φιλαράκια». Τα παιδιά χρειάζονται όρια, κανόνες και μέτρο. Χρειάζονται κάποιον να τους εξηγεί τι επιτρέπεται και τι όχι, να τους οδηγεί με σταθερά βήματα και να τους επαναφέρει στη τάξη όταν είναι απαραίτητο. Χρειάζονται ένα ασφαλές περιβάλλον που θα τα βοηθήσει να εξελιχθούν και γονείς-πρότυπα που θα μπορέσουν να μιμηθούν.

Αν οι γονείς εξαρχής υιοθετήσουν το ρόλο του φίλου είναι σχεδόν αδύνατον να μπορέσουν  να θέσουν όρια ή να μπορέσουν να πείσουν τα παιδιά να πειθαρχήσουν. Το παιδί αντιλαμβάνεται ότι είναι παιδί και δεν ξέρει ακόμη πώς να διαχειριστεί τη ζωή. Αν αντιληφθεί ότι δεν υπάρχει κανένας στο «τιμόνι» που να φέρεται ως γονέας, θα προκαλεί συνέχεια μέχρι να φανούν οι γονείς αντάξιοι των περιστάσεων. Το να μην έχει ενεργό γονέα είναι η μεγαλύτερη αίσθηση ανασφάλειας που μπορεί να έχει. Αν ένας γονιός δεν ξέρει πως να διευθύνει τα πράγματα, τότε ποιος ξέρει;

Όταν οι γονείς προσπαθούν να είναι φίλοι με τα παιδιά τους, τους στέλνουν ένα μπερδεμένο μήνυμα. Αν το παιδί κάνει κάτι λάθος, θα χρειαστεί να του επιβάλλουν τη σωστή συμπεριφορά, αλλά τότε δεν θα μπορεί να κατανοήσει την αλλαγή του ρόλου του γονέα.

Η συγγραφέας και κοινωνική λειτουργός Janet Lehman αναφέρει κάποιους απλούς λόγους που ένας γονιός δεν πρέπει να είναι φίλος με τα παιδιά του.

Αν ο γονιός συμπεριφέρεται ως φίλος, είναι σα να του λέει ότι το παιδί έχει την ίδια δύναμη μ’ αυτόν. Κάποιοι γονείς είναι τόσο εξουθενωμένοι από το βαρύ ωράριο που δεν αντέχουν να διαπραγματευτούν οτιδήποτε με τα παιδιά τους, οπότε υιοθετούν το ρόλο του φίλου που είναι σαφώς ένας ρόλος πολύ πιο ξεκούραστος και πιο χαλαρός. Ωστόσο αυτή η συνήθεια με το πέρασμα του χρόνου έχει καταστροφικές συνέπειες για το παιδί, αφενός γιατί το μπερδεύει αφετέρου επειδή του δίνει την εντύπωση ότι μπορεί να κάνει ό,τι θέλει. 

Οι ενήλικοι φίλοι ανταλλάσσουν ενήλικα μυστικά. Εκμυστηρεύονται ο ένας στον άλλον τα προβλήματά τους και λένε τα πάντα μεταξύ τους. Ένα παιδί όμως δε μπορεί να «ακούει» τα πάντα. Όλοι οι μεγάλοι κάνουν ή λένε πράγματα που τους εκθέτουν, αλλά αυτό αν το κάνουν σε ένα παιδί, εκείνο θα χάσει το σεβασμό του προς αυτούς. 

Η φιλία με τα παιδιά μπορεί να επηρεάσει τη σχέση με τον σύντροφο.
Όταν ο ένας γονιός έχει υποκαταστήσει το ρόλο του με αυτόν του φίλου και ο άλλος είναι ένας «κανονικός» γονιός αυτόματα το παιδί παίρνει τη θέση του δίπλα στο φίλο, που είναι μαζί του καλός, δεν τον υποχρεώνει να κάνει τίποτα κοπιαστικό και του αφήνει απόλυτη ελευθερία. Τότε ο «κανονικός» γονιός μπαίνει στο περιθώριο της οικογένειας. Και εννοείται πως νιώθει παραμελημένος και κυρίως αδικημένος. Και τότε το ζευγάρι χάνει τη μεταξύ του επαφή. 

Οι φίλοι δεν αποχωρίζονται ποτέ. Η φιλία είναι ένας δεσμός ζωής, όπως άλλωστε και ο δεσμός που έχει κάθε γονιός με το παιδί του. Ωστόσο, καθώς τα παιδιά μεγαλώνουν θα πρέπει οι γονείς να τα εκπαιδεύουν πως θα ζήσουν μακριά τους, με ανώδυνο τρόπο. Αν ο γονιός είναι και φίλος τότε αυτός ο αποχωρισμός γίνεται ακόμη πιο δύσκολος.   

Αν ο γονιός είναι φίλος τότε ποιος θα είναι ο γονιός; Τα παιδιά έχουν ανάγκη την οικειότητα με τους γονείς τους. Να μπορούν να μοιράζονται τις επιθυμίες, τους φόβους, τα συναισθήματά τους και όλα αυτά που είναι σημαντικά στο δικό τους μικρόκοσμο. Έχουν ανάγκη να νιώθουν απέναντί τους ένα γονιό που δεν είναι ψυχρός ή απόμακρος και δεν επικοινωνεί μαζί τους μόνο με απαγορεύσεις ή το λεγόμενο «κήρυγμα». Παρόλα αυτά δεν μπορούμε να πούμε ότι είναι βοηθητικό για τα παιδιά να είναι φίλοι με τους γονείς τους, τουλάχιστον όχι με τη στενή έννοια του όρου. Ένα τέτοιο «μπέρδεμα» ρόλων είναι ικανό να αποσταθεροποιήσει ένα παιδί και να το γεμίσει με ανασφάλεια. Ένα σταθερό πλαίσιο αναφοράς σε συνδυασμό με αγάπη και αποδοχή είναι ο καλύτερος τρόπος να μεγαλώσει ένα παιδί.   

Τέλος, ας μην ξεχνάμε ότι τα παιδιά γονείς χρειάζονται, φίλους έχουν. Ο έφηβος έχει ανάγκη από γονείς και από φίλους. Πρόκειται για διακριτούς ρόλους που μπορούν να καλυφθούν από διαφορετικά πρόσωπα.

Η Έλενα Νταβλαμάνου είναι Εκπαιδευτικός στο Δημοτικό Σχολείο «Saint Joseph» και  Συγγραφέας.