Βιβλίο, όχι μισό κιλό φωτοτυπίες…

Γράφει ο Βασίλης Παπαθεοδώρου*

«Πώς θα σεβαστεί ένας μαθητής το βιβλίο αν δεν δεθεί με το αντικείμενο; Αν δεν ...

επιθυμήσει την αγορά του;»

Θυμάμαι ότι, όταν είχα πρωταρχίσει τις επισκέψεις σε σχολεία (προ κρίσης), μου έτυχε κάποιες –λίγες ευτυχώς– φορές να προσκληθώ από δασκάλους ή καθηγητές με τη διαβεβαίωση ότι η τάξη δούλεψε πάνω στο βιβλίο και με την επισήμανση ότι είχαν κάποια αντίτυπα που τα έβγαλαν φωτοτυπίες και τα μοίρασαν στους μαθητές.

Και θυμάμαι πολύ καλά ότι δεν είχα πει τίποτα, παρόλο που διαφωνούσα με αυτή την τακτική, γιατί πίστευα τότε, σωστά, ότι το βιβλίο πρέπει να φτάνει σε όσο το δυνατόν περισσότερα άτομα, χωρίς, όμως, να με πολυενοχλεί το γεγονός ότι έφτανε ακόμα και με τον πιο λάθος τρόπο, τις φωτοτυπίες.

Αυτή η νοοτροπία, η οποία χειροτέρεψε με την έλευση της κρίσης, είναι ενδεικτική της στάσης μιας σημαντικής μερίδας του κοινού απέναντι στο βιβλίο. Θα έλεγα, όχι με υπερβολή, ότι το βιβλίο είναι ίσως το μόνο αγαθό για το οποίο η παράνομη αναπαραγωγή και η επίκληση της κρίσης για δωρεάν προσφορά αυτού θεωρείται κάτι εντελώς φυσιολογικό και δεν ξενίζει σχεδόν κανέναν.

Και είναι το μόνο προϊόν όπου το «φέρ’ το τζάμπα», σε αντίθεση, π.χ., με το ψωμί, τις μπριζόλες, τα κομοδίνα, τις κάλτσες, δεν σοκάρει κανέναν.

Προφανώς υπάρχει το (εξόχως παρεξηγήσιμο) οικονομικό ζήτημα: Μια ολόκληρη αλυσίδα επαγγελμάτων (από τον συγγραφέα μέχρι τον εισαγωγέα της κόλλας για τη βιβλιοδεσία) ζουν ή ενισχύονται από τα δικαιώματα, τα κέρδη, τις αμοιβές.

Στενά συνυφασμένο, όμως, με το οικονομικό θέμα είναι και το ηθικό: Ποιος δικαιούται να επωφελείται από τη δουλειά, το μεράκι, το μόχθο του άλλου χωρίς αντάλλαγμα;

Και γιατί αυτό να συμβαίνει αυτονόητα μόνο στο χώρο του βιβλίου, χωρίς να υπάρχει όχι μόνο ενοχή, αλλά ούτε καν συναίσθηση της πράξης;

Θέλω να πω ότι αυτός που κατεβάζει πειρατικά αρχεία έχει στο πίσω μέρος του μυαλού του την επίγνωση της παρανομίας, πράγμα που δεν συμβαίνει με το βιβλίο.

Ας το πούμε λοιπόν πιο απλά: Λιγότερα έσοδα στο χώρο σημαίνουν ακόμα χειρότερη ποιότητα βιβλίου (χαρτί, εκτύπωση, κ.λπ.), «εξαφάνιση» αντιεμπορικών κατηγοριών (δοκίμιο, ποίηση, κ.ά.), κλείσιμο καταστημάτων.

Βέβαια, το σημαντικότερο όλων είναι, κατά τη γνώμη μου, το παιδαγωγικό ζήτημα: Πώς θα σεβαστεί ένας μαθητής το βιβλίο αν δεν δεθεί με το αντικείμενο; Αν δεν επιθυμήσει την αγορά του; Αν διαβάσει τις φωτοτυπίες, τις πετάξει μετά και δεν υπάρχει τίποτα που να θυμίζει ότι διάβα- σε το βιβλίο;

Το οποίο βιβλίο θα είναι για πολλούς ίσως και το μοναδικό που θα διαβάσουν στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση. «Μα καλά, είναι τόσο σημαντικά πια αυτά τα 10-12 ευρώ;» θα ρωτήσει κάποιος.

Ναι, είναι σημαντικά, όχι μόνο ως προς την οικονομική τους αποτίμηση, αλλά γιατί διαμορφώνουν την κουλτούρα απαξίωσης και αδιαφορίας απέναντι στο είδος, τη στιγμή μάλιστα που συμπληρωματικά υπάρχουν κι άλλες πηγές ελάφρυνσης, όπως βιβλιοθήκες, παζάρια, κληρώσεις, ανταλλαγές και τιμής ένεκεν προσφορές.

Και, εντέλει, είναι θεμιτό το βιβλίο να μην αρέσει σε πολλούς, να μην ικανοποιούνται κάποιοι από αυτό ως μέσο διασκέδασης, μόρφωσης, διαφυγής, κ.λπ.

Είναι λάθος, όμως, να υποτιμάται από αυτούς ακριβώς που ισχυρίζονται ότι το αγαπούν ή νοιάζονται για τη διάδοσή του, με το να υιοθετούν την παράνομη αναπαραγωγή ή την επίμονη έκκληση (προς συγγραφείς και εκδοτικούς οίκους) για δωρεάν διάθεση και αποστολή του…

* συγγραφέας παιδικής και νεανικής λογοτεχνίας  (http://osdel.gr)