Πώς αντιλαμβάνονται τα παιδιά τη σχολική επιτυχία και αποτυχία…

Οι περισσότεροι, κάποια στιγμή της ζωής μας, έχουμε αποτύχει σε κάποιο διαγώνισμα. Προσπαθήστε να θυμηθείτε πώς αισθανθήκατε όταν πήρατε έναν κακό βαθμό. Αισθανθήκατε ντροπή? Θυμό για τον δάσκαλο? Φόβο για τις συνέπειες?

Σύμφωνα με τον Bernard Weiner, οι αντιδράσεις του ατόμου σε αυτές τις περιπτώσεις καθορίζονται σε μεγάλο βαθμό από τον τρόπο με τον οποίο αιτιολογεί την αποτυχία στον εαυτό του.

Ο Weiner υποστηρίζει ότι ο τρόπος που το άτομο αιτιολογεί την αποτυχία καθορίζει τελικά πόσο θα  προσπαθήσει, για να επιτύχει σε μελλοντικές δοκιμασίες.
Ο Weiner έχει διατυπώσει μια θεωρία κινήτρων που βασίζεται στις αιτιακές αποδόσεις δηλαδή στην ερμηνεία του ατόμου για τους παράγοντες που καθορίζουν τη συμπεριφορά του.

Υποστηρίζει ότι ο άνθρωπος αντιδρά στην αποτυχία(και στην επιτυχία),αποδίδοντας την αιτία είτε σε προσωπικούς/ εσωτερικούς παράγοντες(για παράδειγμα ”Δεν είμαι ιδιαίτερα έξυπνος”) είτε σε παράγοντες συνθηκών(για παράδειγμα ”Δεν κοιμήθηκα αρκετά το βράδυ”).Επιπλέον το άτομο αξιολογεί κατά πόσο η αιτία είναι σταθερή (“Η επίδοσή μου είναι συνήθως κακή”)ή ασταθής(“Αυτή τη φορά δεν προσπάθησα αρκετά”).Τέλος, αξιολογεί κατά πόσο η αιτία είναι ελέγξιμη (“Αν διαβάσω περισσότερο, μπορεί να τα πάω καλύτερα”)ή μη ελέγξιμη (“Δεν μπορώ να ελέγξω τη συμπεριφορά του καθηγητή”).

Ο τρόπος με τον οποίο το άτομο αξιολογεί τις επιδόσεις του σε έναν τομέα επηρεάζεται από τις αιτιακές αποδόσεις, στις οποίες προβαίνει σχετικά με τις επιδόσεις αυτές.

Για παράδειγμα, όταν μια επιτυχία αποδίδεται σε  εσωτερικούς παράγοντες(“Είμαι έξυπνο άτομο”),το άτομο τείνει να  αισθάνεται υπερήφανο. Όταν, όμως, θεωρήσει ότι η αποτυχία οφείλεται σε εσωτερικούς παράγοντες, αισθάνεται ντροπή (“Είμαι τόσο ανόητος”).
Η σταθερότητα ή μη των αιτίων καθορίζει τις μελλοντικές προσδοκίες  για επιτυχία ή αποτυχία. Συγκεκριμένα, όταν ο μαθητής αποδίδει την  επιτυχία ή την αποτυχία του σε παράγοντες σχετικά σταθερούς και  αμετάβλητους, είναι πιθανότερο να θεωρήσει ότι οι μελλοντικές του επιδόσεις θα είναι παρόμοιες.

Αντίθετα, όταν αποδίδει την επίδοση του σε ασταθείς παράγοντες, όπως η προσπάθεια και η τύχη, οι προσδοκίες του σχετικά με τις μελλοντικές επιδόσεις δεν επηρεάζονται σημαντικά.

Τέλος, η ελεγξιμότητα των αιτίων(της επίδοσης)επηρεάζει τα συναισθήματα του ατόμου προς τους άλλους. Αν το παιδί θεωρήσει πώς η αποτυχία  οφείλεται σε παράγοντες που ο ίδιος μπορούσε να ελέγξει-π.χ. λίγη προσπάθεια-είναι πιθανό να αισθανθεί θυμό για τον εαυτό του και τους άλλους. Όμως, αν η αποτυχία οφείλεται σε παράγοντες πέραν του  προσωπικού του ελέγχου, είναι πιθανό να αισθανθεί λύπη.

Εξελικτική ψυχολογία
ROBERT FELDMAN