«Κυνηγώντας» βαθμούς ή γνώσεις;

Της Έλενας Νταβλαμάνου*

Οι γονείς έχουν τόσες προσδοκίες από τα παιδιά τους!

Αγχωμένοι για το μέλλον τους, για την επαγγελματική τους αποκατάσταση, συνειδητά ή ασυνείδητα, αγωνιούν υπερβολικά για τις σχολικές επιδόσεις των παιδιών τους, με αποτέλεσμα να τα σπρώχνουν στο «κυνήγι» του άριστα, δηλαδή στη βαθμοθηρία, θεωρώντας ότι έτσι θα μάθουν τον τρόπο να τα βγάζουν πέρα αργότερα στην άκρως ανταγωνιστική κοινωνία, κι ας υπάρχει πληθώρα παραδειγμάτων που επιβεβαιώνουν ότι η άριστη επίδοση στο σχολείο δεν εξασφαλίζει απαραίτητα μια μελλοντικά επιτυχημένη ζωή.

Η βαθμολογία των μαθητών στο τέλος κάθε τριμήνου αποτελεί  σύνηθες άγχος τόσο για τους ίδιους όσο και για τους γονείς που θέλουν να παρακολουθούν από κοντά την πρόοδο των παιδιών τους. Όσο το  άγχος για το βαθμό λειτουργεί ως κινητήριος δύναμη που  δραστηριοποιεί και  εμπλέκει το μαθητή σε έναν υγιή ανταγωνισμό στα πλαίσια της μαθητικής κοινότητας, τότε καλώς! Τι γίνεται όμως στην περίπτωση που το άγχος για τον καλό βαθμό καταβάλλει το μαθητή και το κυνήγι της  βαθμολογίας γίνεται αυτοσκοπός;

Οι συνέπειες που μπορεί να έχει σ' ένα μαθητή το «κυνήγι» του άριστα είναι πολλές. Είναι δυνατόν να μην έχει, πέρα από το να καρπώνεται βαθμούς, κανένα άλλο ενδιαφέρον για να αποκτήσει περισσότερες γνώσεις. Η στάση των γονιών να ενθαρρύνουν το παιδί τους στη βαθμοθηρία πιθανά να μεταφέρεται και να γίνεται αποδεκτό όταν είναι σε μικρή ηλικία, προκειμένου να ευχαριστήσει τις απαιτήσεις τους, δηλαδή να δώσει χαρά στους γονείς του. Όμως, είναι εξίσου πιθανό σε μεγαλύτερες ηλικίες να δημιουργηθεί και να εκδηλωθεί από το μαθητή αντίδραση γι' αυτή την πίεση, με αρνητικές συνέπειες στη σχολική του επίδοση και γενικά στη στάση του προς το σχολείο. Υπάρχουν ωστόσο και άλλοι λόγοι που μπορεί να κάνουν ένα παιδί να έχει αρνητική στάση προς το σχολείο, να είναι αδιάφορο και ενώ όλοι το χαρακτηρίζουν ως «πανέξυπνο» η σχολική του επίδοση να είναι κάτω από το μέτριο. Πρέπει οι γονείς να ανακαλύψουν τι φταίει ή ακόμα πόσο συνυπεύθυνοι είναι οι ίδιοι για τη χαμηλή σχολική επίδοση.

Η σχολική επίδοση δεν είναι ωστόσο μόνο οι βαθμοί. Καλός μαθητής δεν είναι μόνο εκείνος που παίρνει πάντα άριστα, αλλά κι αυτός που έχει γενικά μια ικανοποιητική επίδοση στα σχολικά μαθήματα, χωρίς σημαντικά μαθησιακά κενά. Είναι συνεπής στις σχολικές του υποχρεώσεις, κάνει τα μαθήματα του, δεν ξεχνά ό,τι πρέπει να έχει μαζί του καθημερινά στο σχολείο. Ακόμη οργανώνει το διάβασμά του, δηλαδή έχει σύστημα και πρόγραμμα στον τρόπο που μελετά. Δέχεται κάθε χρήσιμη καθοδήγηση ή συμβουλή από το δάσκαλό του κι από το γονιό που επιβλέπει τη μελέτη του, προσεγγίζει τα λάθη του, την αποτυχία του σε ένα μάθημα χωρίς φόβο και μαθαίνει μέσα απ' αυτά.

Η αξιολόγηση του μαθητή μέσω της βαθμολογίας  δεν υπάρχει ούτε για να τον τιμωρήσει για τις επιδόσεις του σε περίπτωση που δεν είναι καλές ούτε για να του δείξει ότι δεν είναι  ικανός να ανταποκριθεί στις σχολικές απαιτήσεις. Ακόμη περισσότερο, δεν υπάρχει για να τον τιμωρήσει για τη συμπεριφορά του ή για να προκαλέσει προστριβές ή αντιδικίες με τους γονείς.

Το πρώτο βήμα που πρέπει να κάνουν οι ίδιοι οι γονείς προκειμένου να βοηθήσουν τα παιδιά τους είναι να συνειδητοποιήσουν οι ίδιοι καλά ποια είναι η ουσία και ο σκοπός της αξιολόγησης ενός μαθητή μέσω της βαθμολογίας.

Οι γονείς δεν πρέπει να παραλείπουν να εκφράζουν συχνά στο παιδί τους την ικανοποίησή τους, την περηφάνια τους για κάθε του προσπάθεια, ακόμα κι αν επιδεικνύει μέτριους βαθμούς, δίνοντας έμφαση στα δυνατά σημεία της επίδοσής του. Είναι καλό να δίνουν έμφαση στο κομμάτι της μάθησης όχι του βαθμού, στο να αγαπήσει το παιδί την κατάκτηση της γνώσης ως αξία ζωής κι όχι να τη βλέπει ανταγωνιστικά. Το ενδιαφέρον για όλα όσα συμβαίνουν και μαθαίνει το παιδί στο σχολείο, χωρίς να περιορίζονται στην ερώτηση «τι βαθμό πήρες σήμερα;» όταν επιστρέφει στο σπίτι  είναι ιδιαίτερα βοηθητικό.

Με την συμπεριφορά και την απεριόριστη έκφραση της αγάπης και της αποδοχής στο παιδί γι' αυτό που είναι, θα το βοηθήσουν στο να καταλάβει ότι η αγάπη για εκείνο δεν εξαρτάται σε καμία περίπτωση από το αν είναι καλός ή κακός μαθητής. Είναι προτιμότερο να επιδιώκουν οι γονείς μια ήρεμη συζήτηση μαζί του για το τι φταίει για το χαμηλό βαθμό που πήρε, πώς αισθάνεται το ίδιο γι' αυτό, τι πιστεύει ότι θα μπορούσε να κάνει από εδώ και πέρα ώστε να βελτιωθεί. Ένα πρόγραμμα συστηματικότερης προσπάθειας και προετοιμασίας για το σχολείο από κοινού με το παιδί, θα το βοηθήσει να δει το όλο ζήτημα με θετική διάθεση, με αισιόδοξη στάση, με πίστη στις ικανότητές του ότι θα τα καταφέρει καλύτερα.

Καλό είναι να αποφεύγουν να προβάλλουν πιθανά δικές τους απωθημένες φιλοδοξίες, άγχη, ανασφάλειες πάνω στο παιδί. Να θυμούνται ότι η έντονη για καλύτερη επίδοση από έναν αγχωμένο κι εκνευρισμένο γονιό μπορεί τελικά να φέρει ακριβώς τα αντίθετα από τα προσδοκώμενα αποτελέσματα. Σε καμιά περίπτωση δεν πρέπει να συγκρίνουν την επίδοση του δικού τους παιδιού με κάποιου φίλου του ή συμμαθητή του. Τα παιδιά στη σχολική ηλικία βρίσκονται σε συνεχή εξέλιξη, με άλλα περισσότερο ώριμα ψυχολογικά κι άλλα λιγότερο στο να ανταποκριθούν σε αυτά που τους ζητάει το σχολείο. Ωστόσο, αυτό δε σημαίνει ότι ένα παιδί που μένει λίγο πίσω δεν είναι ικανό να προχωρήσει ή να αναπληρώσει τα κενά του. Η ήρεμη αντιμετώπιση από τους γονείς και το δάσκαλο χωρίς ακραίες αντιδράσεις, είναι ο καλύτερος τρόπος για να ανακτήσει ο μαθητής την αυτοπεποίθησή του και κυρίως να μην παραιτηθεί από κάθε προσπάθεια να βελτιωθεί νιώθοντας ανάξιος.

O ρόλος των γονιών είναι να μη συγχέουν το μαθητή με το παιδί και να δώσουν στο παιδί τους να καταλάβει ότι μια αποτυχία στο σχολείο δεν σημαίνει γι’ αυτούς ότι απογοητεύονται ή ότι κλονίζεται η αγάπη τους γι’ αυτό. Αυτό μπορεί πολλοί γονείς να το θεωρούν αυτονόητο, πολύ συχνά, όμως, του δίνουν άλλα μηνύματα. Με την πρόθεση να του δείξουν ότι «πρέπει να το πάρει στα σοβαρά», το τιμωρούν, το μαλώνουν ή δείχνουν μόνο τη δυσαρέσκεια και την απογοήτευσή τους, χωρίς να προσπαθήσουν καν να το καταλάβουν και να το βοηθήσουν. Για να ξεπεράσουν όμως τις δυσκολίες τους, τα παιδιά χρειάζονται ανθρώπους που ενδιαφέρονται να ακούσουν και να καταλάβουν. Με τον τρόπο αυτό, μαθαίνουν να ζητούν βοήθεια όταν τη χρειάζονται και να μην εγκαταλείπουν όταν κάτι δεν πάει καλά. Χρειάζονται γονείς που καταλαβαίνουν ότι πραγματικά καλός μαθητής είναι μόνο αυτός που είναι καλά και στην υπόλοιπη ζωή του, που δίνει έμφαση στη μόρφωση ως αξία ζωής και όχι ως το μέσο για έναν καλό βαθμό.

Οι γονείς οφείλουν να έχουν πάντα ως αρχή τους το περίφημο απόφθεγμα του μεγάλου φιλόσοφου John Dewey “Education is not preparation for life, education is life itself”.

Η Έλενα Νταβλαμάνου είναι Εκπαιδευτικός στο Δημοτικό Σχολείο «Saint Joseph» και  Συγγραφέας.