Διαφωνίες γονέων παιδεύουσι τέκνα

Της Έλενας Νταβλαμάνου*

Η μαμά λέει «τώρα», ο μπαμπάς λέει «αργότερα»...

Η μαμά λέει «όχι», εκείνος «ναι». Στο τέλος, καταλήγουν ο ένας ο «κακός» κι ο άλλος ο «καλός» της υπόθεσης. Τι γίνεται όταν οι γονείς έχουν διαφορετική άποψη για το μεγάλωμα των παιδιών τους;

Αρκετές φορές, οι γονείς έχουν διαφορετικές ιδέες και αντιλήψεις για την ανατροφή και τη διαπαιδαγώγηση των παιδιών. Οι διαφωνίες τους είναι μέρος της διαδικασίας της ανατροφής, αφού κι εκείνοι έχουν ανατραφεί σε διαφορετικές οικογένειες, με άλλους κανόνες, σε άλλο περιβάλλον, έχουν διαφορετικές προσωπικότητες, αξίες, πεποιθήσεις, εμπειρίες και βιώματα. Αυτοί οι δύο άνθρωποι καλούνται να μεγαλώσουν ένα ευτυχισμένο και ισορροπημένο παιδί. Ωστόσο, συχνά τα πιστεύω και τα θέλω τους έρχονται σε αντιπαράθεση με εκείνα του συντρόφου τους.

Ο «πόλεμος» ανάμεσα στη μαμά και τον μπαμπά εκθέτει το παιδί σε δύο βασικούς κινδύνους. Ο πρώτος αφορά στο ότι το παιδί δεν μπορεί να καταλάβει τι είναι σωστό και τι λάθος. Από μια έντονη διαμάχη ανάμεσα στους γονείς, το παιδί το μόνο που μπορεί να κάνει είναι να βγάλει το συμπέρασμα ότι θα πρέπει να συμπεριφέρεται με δύο διαφορετικούς τρόπους, έναν για τον μπαμπά και έναν για τη μαμά. Αρκετές φορές, μοιάζει σαν να «εκμεταλλεύεται» αυτές τις διαφορές των γονιών, για να εκμαιεύσει χάρες και «κέρδη» από τον έναν ή τον άλλον. Όταν ο ένας από τους δυο γονείς είναι πιο ελαστικός, το παιδί τείνει να τον χρησιμοποιεί προς όφελος του και να γίνεται χειριστικό μαζί του. Αυτό έχει ως συνέπεια, να μεταφέρει αυτήν την τακτική και στην μετέπειτα ζωή του, ψάχνοντας διαρκώς για τρόπους που θα μπορέσει να γλιτώσει την τιμωρία ή να πετύχει με πλάγιους τρόπους τον στόχο του. Άλλες φορές οι γονείς προσπαθούν να πάρουν το παιδί με το μέρος τους για να παρουσιάσουν τον εαυτό τους ως καλύτερο σε σχέση με τον σύντροφό τους – πράγμα που μπορεί να φέρει τα παιδιά σε εξαιρετικά άβολη θέση.

Ο δεύτερος κίνδυνος είναι ότι ο γονιός δίνει ως παράδειγμα ένα πρότυπο εριστικό και γεμάτο αντιπαραθέσεις. Το παιδί θα μάθει να αντιμετωπίζει τις δυσκολίες με τις ίδιες μεθόδους που βλέπει στην οικογένειά του και θα τις χρησιμοποιεί αργότερα με τους φίλους του. Επιπλέον, όντας παρόν στη συνεχή διένεξη ανάμεσα στον μπαμπά και τη μαμά, αισθάνεται υπεύθυνο γι' αυτή την κατάσταση, κάτι που είναι εξαιρετικά άσχημο να συμβαίνει, μιας και το αίσθημα ενοχής και απογοήτευσης είναι πολύ βαρύ φορτίο για ένα μικρό παιδί, το οποίο ενδεχομένως να μην μπορεί να αντέξει.

Οι γονείς όμως παραβλέπουν κάτι πολύ σημαντικό. Οι διαφορετικές αντιλήψεις για την ανατροφή των παιδιών είναι απόλυτα φυσιολογικές και τα παιδιά το ξέρουν αυτό πολύ καλά. Μεγαλώνοντας, μαθαίνουν να έρχονται αντιμέτωπα με διαφορετικές ιδέες και αντιλήψεις ανθρώπων – μια απαραίτητη διαδικασία για την εξέλιξη και την ανάπτυξή τους. 

Σύμφωνα με τον ψυχολόγο Rogge, το πρόβλημα ουσιαστικά δεν είναι η διαφωνία των γονιών. Το πρόβλημα είναι όταν τα παιδιά βλέπουν ότι οι γονείς δεν μπορούν να χειριστούν τις διαφωνίες τους. Τότε τα παιδιά αποπροσανατολίζονται και δεν ξέρουν σε ποιον να βασιστούν. Τα παιδιά μπορούν να αντέξουν και να κατανοήσουν τις διαφορετικές απόψεις των γονιών τους όταν έχουν και οι δύο ξεκάθαρες θέσεις και όταν προσπαθούν να βρουν συμβιβαστικές λύσεις. 

Κάθε απόφαση που έχουν πάρει οι γονείς, πρέπει να τη μεταφέρουν στο παιδί ως κοινή απόφαση, λέγοντας: «Η μαμά σου και εγώ συζητήσαμε και συμφωνήσαμε ότι…». Για το παιδί, αυτά είναι τα καλύτερα λόγια που μπορεί να ακούσει. Αν τον γονιό τον δυσκολέψει μια συμπεριφορά ή απαίτηση του παιδιού, δε χρειάζεται να πιέσει τον εαυτό του να δώσει μία απάντηση. Είναι προτιμότερο να πει στο παιδί ότι θέλει λίγο χρόνο για να το συζητήσει με τον μπαμπά ή τη μαμά, δείχνοντας έτσι στο παιδί ότι λειτουργούν ενωμένα και με σταθερότητα. Αν ο γονιός δεν έχει κάποια ιδιαίτερη άποψη πάνω σε ένα θέμα, μπορεί να πει στο παιδί ότι από την πλευρά του είναι εντάξει, αλλά θα πρέπει να το συζητήσει και με τη μαμά (ή τον μπαμπά). Έτσι το παιδί αντιλαμβάνεται ότι υπάρχει εμπιστοσύνη μεταξύ τους για το ποια είναι η σωστή απόφαση.

Οι διαφωνίες μπορεί να συμβαίνουν και μπροστά στο παιδί αρκεί η συζήτηση να γίνεται σε ήπιους τόνους και σε θετικό κλίμα. Όταν γίνεται αυτό, το παιδί διδάσκεται τον τρόπο που μπορεί να επιλύει τις διαφωνίες του με άλλους ανθρώπους με υγιή τρόπο. Αν όμως η διαφωνία παίρνει άσχημη εξέλιξη, καλό είναι να διακόπτεται η συζήτηση και να συνεχίζεται χωρίς την παρουσία του παιδιού. Όταν οι γονείς μπορούν και διαφωνούν με έναν υγιή, συντροφικό και δημιουργικό τρόπο, δείχνοντας σεβασμό ο ένας στον άλλον, παρέχουν στο παιδί το αίσθημα της ασφάλειας, της σταθερότητας και του σωστού προσανατολισμού.  

Επίσης μέσα από την επίλυση των διαφωνιών τους, δίνουν η ευκαιρία να προσφέρουν στα παιδιά τους πολύτιμες δεξιότητες επικοινωνίας που ενδέχεται να τους φανούν πολύ χρήσιμες στην ενήλικη ζωή τους. Καλό είναι να προσπαθούν λοιπόν μέσα από ένα γόνιμο διάλογο να ακούσουν ο ένας τον άλλον, να εκφράσουν και οι δύο τους φόβους και τις ανησυχίες τους για να μπορέσουν μετά να εστιάσουν και στα ίδια τους τα παιδιά, τις δικές τους ανάγκες και επιθυμίες χωρίς τον «θόρυβο» που προκαλεί η δική τους αντιπαράθεση. Εκείνο που έχει περισσότερη σημασία είναι να δει το παιδί ότι, ενώ η μαμά κι ο μπαμπάς έχουν διαφορετικές απόψεις και δεν συμφωνούν πάντα, ο ένας σέβεται τον άλλον και είναι προετοιμασμένος να τον ακούσει, να συζητήσει και -αν χρειαστεί- να συμβιβαστεί σε μια κοινή γραμμή.

Τα παιδιά χρειάζονται κανόνες/όρια και σταθερότητα για να αναπτυχθούν σωστά. Όσο κι αν δεν αρέσουν στους γονείς κάποια πράγματα ή δεν αντέχουν να το βλέπουν στεναχωρημένο, για το καλό του, πρέπει να το συνηθίσουν. Τα παιδιά που μεγαλώνουν σε ασταθή περιβάλλοντα, χωρίς σαφείς κανόνες και αυστηρή τήρηση ορίων, εμφανίζουν προβληματικές συμπεριφορές μεγαλώνοντας, αναπτύσσουν ανασφάλειες, δυσκολία στην επίλυση και διαχείριση προβλημάτων όπως και στην επικοινωνία. Έτσι, είναι εύκολο να αντιληφθεί κανείς, πως η συμφωνία, η επικοινωνία, και η κοινή γραμμή πλεύσης των δυο συντρόφων, είναι απαραίτητα συστατικά για την υγιή ανάπτυξη του παιδιού. Οι διαφωνίες άλλωστε, δεν είναι τίποτα άλλο από ένα αρνητικό πρότυπο επικοινωνίας που βλέπει το παιδί και μιμείται. Πρέπει να αποφεύγονται οι εντάσεις και να γίνεται ένας υγιής διάλογος, με αγάπη και σεβασμό. Η διαδικασία χειρισμού αυτών των διαφωνιών δεν είναι εύκολη υπόθεση, καθώς απαιτεί αρκετή σκέψη, υπομονή και ωριμότητα. Κυρίως όμως, χρειάζεται να γίνει μια λογική και ρεαλιστική προσέγγιση του θέματος, κι από τους δυο γονείς.

Όπως και σε οποιονδήποτε άλλο τομέα της ζωής, είναι φυσικό, θεμιτό και ίσως απαραίτητο να έχει ο καθένας τις απόψεις του και αυτές ίσως να μη συγκλίνουν πάντοτε. Όταν οι σχέσεις μέσα στην οικογένεια βασίζονται στο ενδιαφέρον για τον άλλον και στην αμοιβαία διάθεση για επικοινωνία, τότε είναι πιο εύκολο η διαφορετική γνώμη του άλλου να γίνει αποδεκτή και σεβαστή, αλλά και να συζητηθεί ανοιχτά, με σκοπό να υπάρξει κατανόηση και συνεννόηση. Για τα παιδιά αυτό όχι μόνο δεν είναι επιζήμιο, αλλά τους μαθαίνει ότι οι άνθρωποι είναι διαφορετικοί, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν μπορούν να συνυπάρξουν. Ακόμη τους δείχνει ότι οι σχέσεις των ανθρώπων είναι ζωντανές, έχουν τριβές και διαφωνίες, που μπορούν να ξεπεραστούν όταν υπάρχει ουσιαστική επικοινωνία.

Όταν η συμφωνία μοιάζει αδύνατη, είναι πιο ώριμο ο ένας να υποχωρεί, ούτως ώστε να διασφαλίζεται η συνέπεια με την οποία το παιδί δικαιούται να μεγαλώνει. Η υπέρβαση του εαυτού είναι πάντα προς όφελος του παιδιού – αυτό άλλωστε σημαίνει να είσαι γονιός.

Η Έλενα Νταβλαμάνου είναι Εκπαιδευτικός στο Δημοτικό Σχολείο «Saint Joseph» και  Συγγραφέας.